Duane Michals

(Ο Καβάφης) ζούσε σπίτι, αλλά ξέροντας τις συνήθειες και τις κοινωνικές υποχρεώσεις της Χαρίκλειας, και έχοντας έναν υπηρέτη ως συνένοχο δεν πρέπει να έβρισκε ανυπέρβλητες δυσκολίες στα ξεστρατίσματά του. Και αυτή η γοητευτική γυναίκα, μητέρα επτά γιών, μπορεί να καλλιέργησε την «αρνητική ικανότητα» που έχουν πολλές μητέρες, οι οποίες, παρ’ όλη την εξυπνάδα τους, καταφέρνουν να μην ξέρουν τίποτα παραπάνω απ’ ό,τι επιθυμούν να ξέρουν. Είναι αλήθεια ότι έγραψε στον Τζων και στον Κωνσταντίνο το 1897: «Ο Παυλίτιος μένει τα βράδυα εις το σπήτι, αλλ’ είμαι βεβαία ότι με το στανιό γίνεται το τοιούτο και καθόλου μ’ ευχαρίστησιν. Δεν είναι ως εσάς, χρυσά μου παιδάκια, οίτινες δίδεται όλον τον κόσμον δια την συντροφιάν της Μητρός σας και προ πάντων συ, Τσονίκο μου, διότι ακόμα και ο γλυκούτζικος μικρός μου με παραιτεί όταν πρόκειται δια φίλους τινάς». Αν νόμιζε ότι μιλούσε για την κοινωνική τους ζωή δεν έπεφτε και πολύ έξω: ο Κωνσταντίνος μπορεί πού και πού να έβγαινε έξω με φίλους όπως ο Περικλής Αναστασιάδης. Οι ερωτικές του περιπέτειες άρχιζαν μάλλον πολύ αργότερα, αφού έπεφτε η Χαρίκλεια για ύπνο, πράγμα που γινόταν γύρω στις δέκα ή δέκα και μισή. Είναι αλήθεια ότι έπρεπε να σηκωθεί νωρίς την επομένη να πάει στη δουλειά, αλλά όπως όλοι οι Αλεξανδρινοί που εργάζονταν σε γραφεία, είχε την ευκαιρία να αναπληρώσει το χαμένο ύπνο της νύχτας με τον μεσημεριανό ύπνο.

Το μεγάλο πρόβλημα, ίσως, ήταν τα αδέλφια του. Αλλά ο Αριστείδης παντρεύτηκε κι έφυγε από το σπίτι το 1889, και ο Πέτρος πέθανε το 1891. Ο Κωνσταντίνος μπορεί να έριχνε στάχτη στα μάτια τους καμουφλάροντας τη φύση των περιπετειών του. Ίσως και να μην ήταν καν απαραίτητο αυτό με τους υπόλοιπους τρεις. Ο Αλέξανδρος και ο Τζων ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένοι μαζί του, και ο Παύλος ήταν ομοφυλόφιλος.

Robert Liddell: Καβάφης (Ίκαρος, 1980)